DHURIMI I AKSIONEVE: TRAJTIM TATIMOR DHE IMPLIKIME JURIDIKE
05.05.2025
Në praktikën e përditshme, dhurimi i aksioneve është një mjet i përdorur shpesh për kalimin e pronësisë në një shoqëri tregtare, qoftë ndërmjet familjarëve, ortakëve apo personave të tjerë të afërt. Megjithatë, ky veprim shpesh realizohet pa një analizë të thelluar ligjore dhe tatimore, duke shkaktuar pasoja të konsiderueshme për palët e përfshira. Ky shkrim analizon trajtimin e dhurimit të aksioneve sipas legjislacionit tatimor dhe të së drejtës së detyrimeve në Republikën e Kosovës.
I. Trajtimi tatimor i dhuratave në para apo gjësende
Sipas Ligjit Nr. 05/L-028 për Tatimin në të Ardhurat Personale, dhuratat përbëjnë të ardhura të tatueshme nëse nuk përjashtohen shprehimisht me ligj. Neni 14, paragrafi 2 i këtij ligji përcakton:
“Dhuratat në para apo gjësende të pranuara nga rezidentët përfshihen në të ardhurat tjera, nëse dhuratat e tilla tejkalojnë shumën pesëmijë euro (5.000 €) në një periudhë tatimore.”
Ndërsa paragrafi 3 i të njëjtit nen përjashton nga tatimi vetëm rastet kur dhurata bëhet:
“…në mes bashkëshortëve apo nga një prind fëmijës së tij natyror, apo ligjërisht të adoptuar, apo nga fëmijët prindërve të tyre, […] pa marrë parasysh shumën apo vlerën e dhuratës.”
Kjo dispozitë është taksative dhe nuk përfshin vëllain, motrën, gjyshin, hallën, nipin apo persona të tjerë të afërt familjarë. Edhe pse neni 2, pika 1.30 përkufizon si “persona të lidhur” të afërmit deri në shkallën e dytë, ky përkufizim nuk zgjerohet në përjashtimin nga tatimi sipas nenit 14.3.
Kështu, një dhuratë nga vëllai ose motra, nëse tejkalon shumën 5,000 €, tatimohet në tërësi, domethënë për gjithë shumën e dhuratës, jo vetëm për pjesën që e kalon këtë prag.
Shembull praktik:
Nëse motra e madhe i dhuron vëllait të vogël 40% të aksioneve në një shoqëri me vlerë reale 80,000 €, atëherë vlera e dhuratës është 32,000 €. Meqë marrëdhënia mes vëllait dhe motrës nuk përfshihet në përjashtimet e nenit 14.3, atëherë e gjithë kjo shumë konsiderohet si e ardhur për vëllain dhe është subjekt i tatimit. Duke marrë normën tatimore progresive të ligjit (me 10% mbi shumën e tejkaluar mbi 5,000 €), tatimi i përafërt për këtë rast do të ishte:
- Të ardhura të tatueshme: 32,000.00 €
- Tatimi 10% = 3,200.00 €
Pra, vëllai duhet të deklarojë dhuratën si të ardhur dhe të paguajë tatim rreth 3,200. 00 Euro.
II. Vlerësimi tatimor i aksioneve të dhuruara
Vlera mbi të cilën llogaritet tatimi nuk është vlera nominale e aksioneve, por vlera reale e tregut në momentin e dhurimit. Ajo përcaktohet mbi bazën e pasurisë neto të shoqërisë, fitimeve të akumuluara dhe çdo faktori tjetër që ndikon në vlerën ekonomike të aksioneve.
Administrata Tatimore e Kosovës ka të drejtë të kërkojë pasqyrat financiare, dokumentacion mbështetës apo edhe vlerësim të pavarur për të përcaktuar vlerën e saktë. Nëse vlera e deklaruar në kontratë nuk përputhet me realitetin, ajo mund të mos pranohet dhe të rillogaritet për qëllime tatimore.
III. Aspektet juridike të kontratës së dhuratës
Ligji Nr. 04/L-077 për Marrëdhëniet e Detyrimeve rregullon kontratën e dhuratës në nenet 536 deri në 547. Këto dispozita e përshkruajnë dhuratën si një kontratë të njëanshme, përmes së cilës dhuruesi transferon pa shpërblim një të drejtë ose pasuri në favor të përfituesit, me pëlqimin e këtij të fundit.
Kontrata e dhuratës është e vlefshme vetëm nëse përmbushet në formën e kërkuar nga ligji. Në rastin e pasurisë së paluajtshme dhe në rastin e aksioneve që regjistrohen në regjistrat zyrtarë të bizneseve, është e domosdoshme që ajo të jetë në formë të shkruar dhe të regjistrohet. Sipas nenit 537, dhurata është e vlefshme vetëm pas pranimit nga përfituesi, ndërsa neni 540 parasheh se dhuruesi nuk mund të kërkojë kthimin e dhuratës pas dorëzimit të saj, përveç në rastet e parashikuara me ligj.
Revokimi i kontratës së dhuratës është i mundshëm në rrethana të caktuara. Sipas nenit 547, kjo mund të ndodhë nëse përfituesi sillet me mosmirënjohje të rëndë ndaj dhuruesit, nëse dhuruesi bie në nevojë të rëndë ekonomike, apo nëse ndodhin rrethana të jashtëzakonshme që arsyetojnë kthimin e dhuratës.
Në praktikë, përdorimi i formës së dhuratës për marrëveshje që në thelb janë ndarje pasurie, shitje të fshehur ose kompenzim ndërmjet ortakëve, krijon jo vetëm rrezik tatimor por edhe pasiguri juridike.
IV. Përvoja praktike dhe rëndësia e këshillimit profesional
Në një rast të trajtuar nga Shoqëria e Avokatëve Vokshi & Lata, palët kishin planifikuar të përdornin kontratën e dhuratës për të kaluar aksione ndërmjet vëllezërve dhe motrave, me sugjerim të noterëve si zgjidhje e shpejtë procedurale. Edhe pse qëllimi nuk ishte shmangia e tatimit, por lehtësimi i veprimit, analiza jonë tregoi se një qasje e tillë do të rezultonte në një detyrim tatimor të lartë për përfituesin, meqë marrëdhënia familjare nuk përfshihet në përjashtimet ligjore.
Pas këshillimit dhe hartimit të kontratës që pasqyronte natyrën reale të transaksionit, klientët shmangën tatimin e panevojshëm dhe rrezikun nga pasiguria juridike që do të mund të pasonte nëse do të përdorej forma e dhuratës në mënyrë të pasaktë.
Përfundim
Dhurimi i aksioneve është një veprim me pasoja të qarta tatimore dhe juridike. Çdo transaksion i tillë duhet të bazohet në qëllimin real të palëve, të dokumentohet në përputhje me natyrën juridike të marrëveshjes dhe të shqyrtohet me kujdes nga këndvështrimi tatimor dhe i së drejtës së detyrimeve.
Formalizimi i një marrëveshjeje me kontratë dhurate, nëse nuk është dhuratë reale, sjell rrezik tatimor dhe rrezik të humbjes së mbrojtjes juridike. Prandaj, në raste të tilla, roli i këshillimit të specializuar është thelbësor për të siguruar vlefshmëri dhe qartësi në veprimet juridike.
Shkruan: Florin Lata